Plakat ùsôdzony przez Rolanda Topra dlô Amnesty International (zdrój: http://www.amnesty.fr/)

Niższi òpòwiadnia (Sztërë róże dlô Lucienne, Alibi dzecka, Lëchô pùblika) francësczégò pisôrza ë céchòwnika, pòchôdôją z wëdónegò w 1967 rokù tomikù “Sztërë róże dlô Lucienne” (Four roses for Lucienne). Jegò ùsôdztwò je bùlwersëjącé, zamëkô w se wiele czôrnegò szpôsu, surrealëznë ë òsoblëwi dlô niegò makabrë.

Mój dolmaczënk je dosc wòlny ë pòwtôrzny, pòwstôł òn na spòdlim pòlsczégò dolamczënkù (Wydawnictwo Literackie, Krakòwò 1985, ISBN 83-08-01269-8), jaczegò ùsôdzcą je Tomasz Matkowski.

Mark Kwidzińsczi

Sztërë róże dlô Lucienne

Tegò wieczóra przëszedł jô nazôd do chëczë kąsk zgòlony. Pò wińdzeniô z biura drëszë zaprosëlë mie na jednegò, le jeden czéliszk chãtno sã rozrôdzô. Jô nie miôł ò to żôlu, bò nie bëło mie spieszno dodóm. Trza bëło ùzdrzec mòjã białkã w tim cządze, bë to zrozmiôc.
Biednô Lucienne nie bëła lëchô. Bëła zwëczajno szpatnô. Grëbé rëtë twarzë, wiôlgô klëka, wëblakłé klatë, zwisłé piersë, nodżi rozcygającé sã kù spódkòwi, a w całim tołstëm cele ani krëszënë snôżotë. Niechtërny chłopi żenią sã z białkama dlôte, bò ùcalëwô òna jich ideałë pësznotë, jinszi dlôte, że wëdiwô sã óna jima inteligentnô, jesz jinszi zwëczajno mają stracha òstac samemù, stądka ùznôwôja że lepszô takô jak niżódnô. Tak bëło prawie w mòjëm przëtrôfkù. Pò piãcu latach żeńbë samòta wëdała mie sã lepszô jak takô strasznô kamrôcëzna. Zeszpaconé taczim strôszkã żëcé, stało sã mòżebné dopiérze pò czilës głãbszëch bez przegrizczi.
Lucienne ju żdała na pargù, ze zwëczajnym stojicczim mãczelnym wëzdrzatkã, jaczi miôł do se taczé bòlącé prawò, żé robił z ji nielubny gãbë jesz kąsk brzëdszą.
– Ò jaczi gòdzënie to sã przëchôdô nazôd? Ë jak të wëzdrzisz!
Jô wëstãkôł cziles słów, cësnãł sã do barkù ë òdkrãcëł bùdlã whisky.
Lucienne jiscëła sã dali
– Wiedno spiti! Czë të jes aż tak nieszczestlëwi? Czë jô nie jem dlô ce dobrô? Czë nie zjiscëwóm wszëtczëch twòjëch zachcéwków? Pewno, jô nie jem mòdelką! W przërówaniém z tima pindama z biura wëdiwôm ce sã nieczekawô!
Jô nawetka nie próbòwôł òdpòwiôdac. Jô dokłôdno znôł scenarnik ti dramë. Zarô nacznie płakac. To òznôczô, że ji òczë zrobia sã czerwione, a pò bardze pòlecë slëna. Znôwù bãdã mùszôł sã òpasowac, bë na nią czasã nie wezdrzec, bò jinaczi bãdã miôł bez całą noc mãczący snik.
Whisky bëła marczi“Sztërë róże”. Normalno to jô pił szkòdzką, nimò tegò nalôł jô sa fùl szklónkã ë wëpił za jednym pòcygniãcym. Za plecama jô czëł dalszi part lëtanijë:
– Mëszlësz, że to żëcé dlô młodi białczi? Sedzec doma ë żdac, aż chłop pijôk warcë sã pò nocë? Mëszlësz, że to je żëcé?
Pierszi łzë ju gwës pùszczałë kła. Jô sã wtim òbrôcëł, bë ji dogrësc czims ò ji snôżoce, le jô òstôł z òtemkłą flabą stac. Pùstô szklónka wëpadła mie z rãczi ë strzôskałą sã ò pòdłogã.
– Në co je? Co tak wëwôlôsz te slépia? Nie widzôł të mie nidgë?
Jô przetôrł òczë. Nie, ùkôzka nie zdżina. Pò długszëm sztërkù ùdało mie sã rzec:
– Kò, Lucienne… Jes… jes piãknô!
Skrzëwiła sã smieszno ë zalôła sã łzama.
Jô sã z zaczekawieniem ji przëzérôł. Nawetka w tim stónie bëła snôżô, tak że mie aż lëftu zafelowało. Perle spôdałë z ji mòdrëch, pòrcelanowëch òczów, czerwioné fùl lëpë pùlsowałë jak biblëjné brzôdë, jidrzné piersë ùnoszëłë sã łakòtno, złoté włosë òbjimôła widnô aùreòla.
Jô mùszôł sã sadnąc.
Lucienne wezdrzała na mie òczëma fùl wëmówków.
– Wësmiéwôsz sã ze mie? Je to dlô ce smieszné? Sprôwiô ce to ùcechã mãczëc mie ë szôtorzëc! Wiém, że jem brzëdkô, le to doch nie je mòjô wina.
Miej nade mną perzna miłoserdza, nie dożérôj mie wicy.
– Kò, Lucienne, jô nijak nié robiã szpôsów. Zazychriwóm ce, że mom terô przed sobą nôpiãkniszą białkã, jaką jô w żëcô widzôł. Jes snôżô, nie môsz pòjãcô, jak snôżô! To bë chcało sã ce òbôczëc ë skònac!
Lucienne przezérała sã mie niespòkójno.
-Môsz të sã dobrze, Dan? Aż tak wiele të wëpił? Jô sã nie zdôwała z tegò sprawë. Chcesz sã legnąc?
– Nié! Móm sã baro dobrze! Czësto cëdowno! Ach, jakże jes piãknô Lucienne! Jak to je mòżlëwé!?
Prawie jak jô te słowa wëmówił, jô ju wiedzôł, JAK TO JE MÒŻLËWÉ
Bùdla “Sztërech Różów”, rozmieje sã!
Bëło widzec, że białka przeprowadzëła to samò rozmienié, bò spòzerała na bùdlã z wdzãcznotą.
Pò tim pònëkała do szpégla ë wrzasnãła z òczarzëniô:
– Ach, Dan! To prôwda! Jem snôżô, jem snôżô!
Smiała sã ë płakôła na zmianã. Spiewôła, głosã przeriwanym chlëchaniém ë czikòtką:Jem snôżô, jem snôżô, jem snôżô, jem snôżô, snôżô, snôżô, snôżô, snôôôôżôôôô!
Ma miele cëdowné gòdzënë ze sobą, jak pierszi rôz zakòchóni. Lucienne bëła wspaniałô, delikatnô, skruszałô. Łzë napłiwôłë ji do òczów, jak òpòwiôdała ò żëcym ze mną, ò mòji bestialskòscë ë felëjącëm ùwôżaniém. Mie sã wëdiwôło, że trzëmôm w remionach cëzą białką, jaczégòs chama, bestié, chtëren nie je wôrt skôrbù jaczi mù je dóny.
Më sã legle rëchli jak zwëczajno.
Na drëdżi dzéń reno strôszno mie łep trzôskôł. Jesz barżi wikszi ból mie równak sprôwił wëzdrzatk strasznegò stwóra, jaczi leżôł kòl mie, chrapôł bezwstidno ë miłotno przëcëskôł sã do mòji piersë. Jô czikòtnął z òbrzëdzeniô ë pònëkôł do kąpnicë. Tej to le bëł piãkny snik! Òmana, wëwòłónô za wielã wëpitegò sznapsu. W kùńcu, cëż mie òstało?
Jô nalôł sã fùl szklónkã “Sztërech różów” ë wëpił za jednym pòcygniãcym, jak lékarztwò. Robiąc to, całi czas jô nie spùszczôł mòji białczi z òczów. Nick sã nie zdarzëło.
Ze zajiscenia wëpił jô jesz jedną szklóneczkã.
Ë cud sã zôs pòwtórzëł. Rozwôlony na lóżkù grëbòskórny stwór przemienił sã w bôjkòwą jistnotã.
W tim sztóce Lucienne òtemkła òczë. Zarô jô òdpòwiedzôł na pëtanié jaczé ją grëzło.
– Nôdrogszô! Jes z kôżdym dniã piãkniszô!
Płacząc ze szczãsca, wëcygła do mie remiona. Më sã do se przëcëslë. Nôczął sã miodny ksãżëc. Jak ji pësznota blakła, pòrządny pòłëk “Sztërëch różów” przëwarcôł ji wczasniészi łisk. Czasã stojąc przed szpédżlã, Lucienne wòłôła z kąpnicë:
– Dan, ni miôł bë të chãce sã czegòs napic? Wëdiwô mie sã, że to dżinie.
Jô wëpijôł szklóneczkã ë terô jô wòłôł:
– Je ju przëszłé nazôd?
– Jo, ju je. Dzãkùjã Dan!
– Nié mô za co, lëbô.
Ódtądka dodóm bëło wiedno fùl gòsców. Znajómi chãtno wpôdôlë wieczôrã, bez rëchliszi òbgôdczi. Nie bëlë w sztądze zrozmiec, skądka wzãła sã w Lucienne takô òstrô zmiana? Próbòwôlë wzyc mie na spëtczi:
– W dzysdniowëch czasach plasticznô chirurgijô pò prôwdze robi cëda!
– Czë je to baro bòlącé?
Zamiast òdpòwiescë jô le ùsmiewôł sã, nie zabiwôjąc przë tëm nafùlowac czéliszk.
Jednegò dnia jô zerzëgôł sã krëwią. Zawòłóny doktór ùrëchlëł mie, że eżle bãdã dali pic w taczim tãpie, òstôłé mie nie wicy jak dwa lata do żëcô.
Timczasã wësłalë mie na léczenié do priwatny kliniczi, a pózdzy na rekònwalescencëjã nad mòrze.
Òd czasu jak jô zachòrzôł, nie widzôł jô Lucienne. Nie òdwiedzała mie w klinice, ani nie pòjachôła ze mną nad mòrze. Przëczëna tegò bëła pewnô. Nie òdwôżëła sã pòkôzac mie na òczë. Pisała mie równak. Rozdzérny lëstë. Co z nią bãdze, czéj jô ju nie mògã pic? Ji pësznota przepadłô ju je na wiedno. Ôs ùszła téż naju miłota. Mëszli ò tëm bë sã zabic. W òdpòwiescë jô sélôł chaòticzné apele, mątné przërzeczenia, maniącé argùmentë, w jaczé jô sóm nie dôwôł wiarë.
Pò prôwdze, jô bëł zjiwrowóny.
Ò ile jô miłowôł jedną Lucienne, ò tëli jô czëł niezgarã do drëdżi. Jô òdkłôdôł, ile le szło, przińdzenié nazôd do chëczë, przëszedł równak w kùńcu dzeń, czédë to ju nie bëło wicy mòżlëwé.
Szëdrocąc sã z zawczasu z òbrzëdzeniô, wetknął jô klucz w zómk.
Jak bãdã mógł zniesc wëzdrzatk szpatny Lucienne, òdpichający Lucienne, niescerpiały Lucienne? Ju dwa tidzenié nie pisze. Je to mòżlëwé, że wza sobie żëcé, jak zapòwiedzała?
Wchôdôjąc dodóm, jô tegò wnet chcëł.
Lucienne leżała w wërach. Spa.
Jesz nigdë nie bëła tak òslepiająco piãknô.
Jô sã pòczëł jakbë jô krëkùlëcã w łeb dostôł.
Ju dôwno jô nie miôł w gãbie kroplë sznapsu. A wic nalôzła se jaczégòs magika! Co to za jeden je? Gwës jeden z mòjëch drëchów. Zebrało mie sã na wracënã.
Na pôlcach warcëł jô sã do dzwérzów. Żebë le ji nie zbùdzëc, bële ji nie zbùdzëc! Jô nie strzëmôł wëzdrzatkù ji òczów. Lepi òdeńc bez trzôskù, bez zbëtnëch słowów. Na nen ôrt bãdã mógł sa wmówic, że je ùmôrła.
W tim sztërkù jak jô ju przestąpiwôł parg, wëpòwiedzała głosno mòje jimã.
– Dan!
Jô nie òdpòwiedzôł ë stanął w bezrëchù.
– Dan jô wiem, że të tu jes. Wiem, że chcesz stądka jisc precz.
Skruszënié scësnąło mie za gardło.
– Dan, jô ce kòchóm.
“A co z tamtim – jô pòmëszlôł – Bëł òn mòże blós le nôrzãdzã?”
– To nie dô niżódnegò tamtegò – rzekła Lucienne, jakbë czëtała mie w mëszlach. – To jô sama.
– Cëż të! – cësnął jô zachrapiałim głosã. – Të sã wzała za pice? To je doch le òdsëniãcé! Przińdze czas, że zachòrzësz jak jô!
Lucienne stanãła w dzwiérzach jizbë do spaniô. Dërgòtała ze zniesënë.
– Kò Dan, to nie “Sztërë róże” tak na mie dzejają, to trón z wątrobë pòmùchla. Bãdã mògła gò pic całé żëcé. Nie szmakô òn tak pò prôwdze, le wôrt je sã pòswiãcëc. Bò terô jest të taczi snôżi, Dan, taczi snôżi…

Lëchô pùblika

Jô bëł tak baro rad z tegò, że bãdã na kòncerce wiôldżégò italsczégò pianistë Celestino Ascala, że jô klnął na taksówkôrza z jaczim jô jachôł do zalë Gaveau. Wëdiwało mie sã, że ze złostną lubnotą mô starã ò to bë jachac wòlni, jakno ti co jidą piechti.
Jak jô ju kù reszcze tam dotôrł, bëło ju tak pózdno, że nicht ju nie sprôwdzëł, czë móm biliet. Jô pònëkôł do lożë, le w tim sztërkù jak jô ju miôł pchnąc dwiérze, szło doczëc pòmión kloskaniô, głosny, zwãczny, jistny grzëmòt!
Pòkazała sã bilieterka.
– Në to ju je kùńc, jo? – pëtôm sã
A że nie òdpòwiedzała:
-Cëż za zwënéga! Dôwno ju nie móm czëté taczégò kloskaniô!
Wëzdrzała na mie zdëwionô.
-Kloskanié?! Kò, proszã Wastë, to strôszné! Trza cos zrobic! Pùblika prawie trzôskô pò pëskù méstra!

Alibi dzecka

– Mëmkò – rzekł môłi Serge bùdząc sã – dzysô w nocë przëszedł jaczis wasta ë napiszkôł na mòje łóżkò.
Mëmka môłegò Serge’a ùsmiechnãła sã pòblażlëwié.
– To nie je dobrze – rzekła zwëczajno – nie robi tegò wicy.
Rzekła ò tim chłopù ë dwòje ùsmialë sã serdeczno. Równak jak nôslednégò pòrénkù historëjô sã pòwtórzëła, nôczãle miec stracha. Môłi Serge bëł òsem a pół rokù stôri. Ju dôwno mù sã to nie dzało.
– Witro, jak sã to jesz rôz pòkôże, wëzmiemë gò do doktóra.
Doktór òbsłëchôł dzeckò, wzył gò spritno na spëtczi, pò czëm stwierdzëł:
– Mùszôł mù chto jaką psotã zrobic ë knôpk na nen ôrt mscë sã terô pòdswiądno.
W skùtkù tegò starszi môłegò Serge’a dostôlë tak wilôdżé czëcé winë, że nie dôlë radë nick òdmówic dzecuszkù, jaczé nimò ti nadzwëkòwi leżnoscë piszkôło dali kôżdi nocë w łóżkò.
Dzeckò pòwtôrzało dali ùparto:
– W nocë przëszedł jaczis wasta ë napiszkôł na mòje łóżkò.
Starszi sã ju nie smiôlë. Bëło nót dzejac.
Tatk ë mëmka zatacëlë sã za szafą, bë dozerac spikù jedinczegò syna. Ò trzeci reno jakôs sztatura pòkôzała sã przë łóżeczkù. Za sztërk szło ju ùczëc pòmión wòdopriskù. Pòzdze zwãk ùstôł a sztatura òddalëła sã z wòlna, jakbë z żôlã. Bëł to człowiek wësoczégò rostu. W òdłómkù sekùndë parmiń miesąca òswiécëł mù skarń, zarô pò tëm człowiek zniknął.
– Znajesz të gò? – spëtała sã mëmka.
– Jo – rzekł tatk zdëszonym głosã. – To je òn. Mój czérownik dzélu.
– Wiész co terô mùszisz zrobic? Òn téż mô môłegò knôpa. To je dwa kroczi stądka.
Niebòrôk krãcëł ë szãtolëł sã.
– Nie chce mie sã mòjô lubò, przësygóm ce, że ju bë rad tam pòszedł, le mie sã nie chce.
-Wëdiwô mie sã, że w kùchni je jesz përzna piwa. Pòj sa, wëpijesz szklónkã. To dodô ce dzyrskòscë.

© Nen tekst je chrónionô ùsôdzkòwim prawã.
Dolmaczënk dlô czësto edukacjowich célów: Mark Kwidzińsczi