Uwaga: jest to lokalna kopia tekstu umieszczonego przez Krzysztofa Snopka na stronach Politechniki Gdańskiej. SIEC WSKAZOWKI DLA UZYTKOWNIKOW I ZASADY ETYKIETY *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* Autor: Arlene H. Rinaldi Florida Atlantic University wrzesien 1992 Tlumaczenie: Krzysztof Snopek Wydzial Elektryczny Politechniki Gdanskiej grudzien 1993 *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* WSTEP *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* Motywacja do powstania tego opracowania byla potrzeba opracowania jednolitych wskazowek dla wszystkich protokolow INTERNET'u, ktore pozwolilyby uzytkownikom (z Uniwersytetu Floryda) wykorzystywac wszystkie potencjalne zasoby INTERNET'u, zapewniajac jednoczesnie pelna ich (uzytkownikow) odpowiedzialnosc za sposob dostepu i transmisji informacji poprzez siec INTERNET. Zakladamy, ze czytajacy jest w pewnym stopniu zaznajomiony z terminologia i protokolami do ktorych odwolujemy sie w tym opracowaniu. Zezwala sie na powielanie i rozpowszechnianie tego dokumentu, pod warunkiem ze tekst pozostanie nienaruszony. W sprawach uzupelnien, komentarzy, sugestii itp. prosimy nadsylac poczte (E-mail) na adres: rinaldi@acc.fau.edu *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* WPROWADZENIE *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* Sprawa o podstawowym znaczeniu dla kazdego uzytkownika sieci jest, aby zdawal on sobie sprawe ze swej odpowiedzialnosci za dostep do rozleglych zasobow INTERNET'u: uslug, komputerow, systemow i ludzi. Uzytkownik ponosi ostateczna odpowiedzialnosc za swoje dzialania przy dostepie do uslug sieciowych. INTERNET nie jest pojedyncza siecia; jest to raczej zbior tysiecy pojedynczych sieci, ktorym umozliwiono wymiane informacji pomiedzy soba. Informacja wysylana do INTERNET'u moze w rzeczywistosci wedrowac poprzez wiele roznych sieci zanim dotrze do miejsca przeznaczenia. Dlatego uzytkownicy pracujacy w INTERNET'cie musza byc swiadomi obciazenia, jakie wnosza do innych wspolpracujacych sieci. Jako uzytkownik sieci lokalnej otrzymujesz zezwolenie na dostep do innych sieci (i/lub systemow komputerowych w nich pracujacych). Kazda siec i system maja wlasny zestaw regul, zwyczajow i procedur. Dzialania, ktore sa rutynowo dozwolone w jednej sieci/systemie, moga byc kontrolowane lub nawet zabronione w innej. Uzytkownik jest odpowiedzialny za przestrzeganie tych lokalnych regul. Pamietaj: fakt, ze uzytkownik "moze" wykonac jakies konkretne dzialanie nie oznacza jeszcze, ze "powinien" je wykonac. Uzywanie sieci jest PRZYWILEJEM, a nie UPRAWNIENIEM; przywilejem, ktory moze byc w kazdej chwili czasowo odebrany za jego naduzywanie. Przykladami takiego naduzywania moga byc: umieszczanie w systemie nielegalnych informacji, uzywanie obelzywego lub budzacego inne zastrzezenia jezyka w przesylanych wiadomosciach (zarowno publicznych jak i prywatnych), nadawanie wiadomosci, ktore moga spowodowac utrate wynikow pracy u odbiorcow, wysylanie tzw. "listow lancuszkowych", "broadcast'ow", oraz wszelkie inne dzialania, ktore moga spowodowac "przepelnienie" sieci lub w inny sposob zaklocac prace innych uzytkownikow. W szczegolnych wypadkach moze nastapic odebranie przywileju pracy w sieci NA STALE, bedace wynikiem akcji dyscyplinarnych, podejmowanych przez specjalna komisje, powolana do badania przypadkow naduzyc w sieci. *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* POCZTA ELEKTRONICZNA I PLIKI ODPOWIEDZIALNOSC UZYTKOWNIKA *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* Uzytkownik odpowiada za zawartosc i utrzymywanie w porzadku swojej elektronicznej skrzynki pocztowej: - Kontroluj poczte codziennie i utrzymuj sie w wyznaczonym Ci limicie miejsca na dysku. - Usuwaj niezwlocznie niepotrzebne przesylki, poniewaz zajmuja one miejsce na dysku. - Utrzymuj w swojej skrzynce tylko naprawde niezbedne przesylki. -Przesylki mozna kopiowac do zbioru, a nastepnie na dysk lokalny Twojego komputera lub dyskietke, do pozniejszego wykorzystania. - Nigdy nie zakladaj, ze Twoja poczta moze byc odczytana tylko przez Ciebie; inni moga byc tez w stanie odczytac Twoja przesylke. Nigdy nie wysylaj i nie przechowuj niczego, czego nie chcialbys zobaczyc np. w dzienniku wieczornym. Uzytkownik jest tez odpowiedzialny za zawartosc i utrzymywanie w porzadku swojego katalogu (home directory) na dysku server'a: - Utrzymuj zawartosc katalogu na poziomie niezbednego minimum. Pliki powinny byc kopiowane na dysk lokalny Twojego komputera lub na dyskietki. - Rutynowo i czesto kontroluj, czy Twoj komputer/dyskietki nie zostal zawirusowany, szczegolnie po transmisji plikow z innych systemow, aby zapobiec rozprzestrzenianiu sie wirusow. - Twoje pliki moga byc dostepne dla osob posiadajacych wyzsze uprawnienia systemowe, tak wiec nie przechowuj niczego prywatnego w Twoim katalogu. *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* TELNET *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* - Wiele uslug dostepnych poprzez TELNET posiada pliki z dokumentacja, dostepne on-line lub przez FTP. Sciagnij te pliki i zapoznaj sie z nimi, zamiast blokowac lacza podczas dlugotrwalych prob "nauczenia sie" nowego systemu. - Pamietaj o innych uzytkownikach, ktorzy chca korzystac z danej uslugi; jej operator moze Ci w ostatecznosci zabronic do niej dostepu. Badz przylaczony do innego systemu tylko na czas niezbedny dla uzyskania zadanej informacji, a potem odlacz sie bez zwloki. - Uzyskane informacje powinienes skopiowac na swoj lokalny komputer lub na dyskietki (nie przetrzymuj ich na server'ze). *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* ANONYMOUS FTP (protokol przesylania plikow) *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* - Uzytkownicy powinni podawac jako PASSWORD swoj adres poczty elektronicznej (E-mail); operator server'a FTP moze wowczas w razie potrzeby sledzic poziom uzytkowania FTP. Jezeli Twoj adres E-mail powoduje bledy, podaj GUEST w odpowiedzi na nastepny "password prompt". - Staraj sie wykonywac transmisje duzych plikow (ponad 1 Mb) po godzinach pracy, a w przypadku odleglych server'ow -w poznych godzinach wieczornych. - Stosuj sie do ograniczen czasowych wymaganych przez server'y FTP. Mysl w kategoriach czasu lokalnego na server'ze, z ktorym sie polaczyles, a nie Twojego czasu lokalnego. - Kopiuj uzyskane pliki na Twoj komputer lokalny lub dyskietki, aby utrzymac sie w wyznaczonym limicie Twojego katalogu na server'ze. - Jesli korzystasz z uslug ARCHIE, rob to w miare mozliwosci za pomoca poczty elektronicznej, a nie on-line. - Kopiujac programy uzytkownik jest odpowiedzialny za sprawdzenie i przestrzeganie warunkow licencji i praw "copyright". Jezeli program jest Ci przydatny w uzytkowaniu, oplac (jezeli jest wymagana) autorowi oplate rejestracyjna. Jezeli masz jakies watpliwosci, nie kopiuj programu; bylo wiele przypadkow gdy oprogramowanie chronione przez "copyright" znalazlo sie w archiwach FTP. Dodatkowych informacji (support) co do skopiowanych programow zadaj od autora danej aplikacji. Usuwaj niepotrzebne programy z Twojego systemu. *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* KOMUNIKACJA ELEKTRONICZNA (E-mail, grupy LISTSERV, Usenet, Mailing lists) *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* - Nadawaj przesylki krotkie i na temat - W jednej przesylce koncentruj sie na jednym temacie - Badz profesjonalny i ostrozny w tym, co mowisz o innych. (Przesylki E-mail latwo jest rozpowszechniac!). - Cytuj zawsze zrodla, referencje itp. - Pisz krotkimi liniami, unikaj znakow sterujacych - Przestrzegaj "drogi sluzbowej" w korespondencji z administratorami sieci/uslug. Np. nie przesylaj zazalen na dzialanie poczty bezposrednio na "top" tylko dlatego ze potrafisz to zrobic poprzez E-mail. - Nie uzywaj sieci akademickich do celow handlowych i prywatnych - W stopce przesylki pocztowej zalaczaj swoje dane (signature). Powinny one zawierac: imie, nazwisko, stanowisko, komorke organizacyjna, adres E-mail i byc nie dluzsze niz 4 linie. Dodatkowo mozna podac adres pocztowy i nr telefonu. - Pisz duzymi literami tylko aby podkreslic wazny punkt lub wyroznic tytul/naglowek. Slowa mozna tez wyroznic ujmujac je w *gwiazdki*. - Badz staranny i ostrozny przekazujac (forwarding) poczte na adresy grupowe i listy dystrybucyjne. Zaleca sie podac zrodlo dokumentu oraz instrukcje jak otrzymac kopie. - Za szczegolnie niegrzeczne uwaza sie rozpowszechnianie prywatnej poczty przez "mailing lists" lub Usenet bez zezwolenia autora. - Badz ostrozny piszac z humorem lub sarkazmem. Bez osobistego kontaktu Twoj zart moze byc odebrany jako zlosliwa krytyka. - Przestrzegaj warunkow licencji i copyright'u. - Cytujac inne osoby, wytnij wszystko, co nie dotyczy bezposrednio problemu. Zalaczenie calego artykulu na pewno znudzi czytajacych. - Uzywaj w miare mozliwosci skrotow. *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* LISTSERV, GRUPY DYSKUSYJNE *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* Na niektorych listach panuje maly ruch, inne moga wypelnic Twoja skrzynke kilkuset przesylkami na dzien. Liczne przesylki nadchodzace z roznych listserver'ow, listy adresowane do wielu uzytkownikow wymagaja znacznego nakladu czasu na przetwarzanie i okupuja cenne zasoby systemu. Subskrypcje do list dyskusyjnych nalezy ograniczac do niezbednego minimum, uwzgledniajac limit miejsca na dysku i wlasne mozliwosci czytania na biezaco nadsylanych przesylek. - Dbaj aby Twoje pytania i komentarze odpowiadaly tematowi danej listy. - Nie wahaj sie prowokowac innych do dyskusji. Pamietaj ze dyskusje te sa "publiczne" i sluza konstruktywnej wymianie pogladow. Traktuj innych uczestnikow tak, jak chcialbys byc sam traktowany. - Stawiajac pytanie w grupie dyskusyjnej, zalecaj nadsylanie odpowiedzi do Ciebie osobiscie; wyslij opracowana, zbiorcza odpowiedz do calej grupy. - Odpowiadajac na przesylke nadeslana do grupy, sprawdz adres aby byc pewnym, ze odpowiadasz zgodnie z intencja (pojedynczej osobie lub calej grupie). - Zapisujac sie do grupy, zachowaj otrzymane potwierdzenie zgloszenia aby ew. moc sie na nie powolac. - Jesli nie bedzie Cie w pracy ponad tydzien, wypisz sie lub zawies subskrybcje we wszystkich listach/grupach do ktorych nalezysz. - Jesli mozesz odpowiedziec na czyjes pytanie, odpowiedz na jego osobisty adres. Dwudziestu ludzi odpowiadajacych na to samo pytanie na duzej liscie moze zapelnic szybko wiele skrzynek pocztowych .... - Zapisuj sie na liste podajac swoj osobisty adres, a nie np. wspolny adres biura, katedry itp. - Czasami zapisujacy sie na liste nie sa zaznajomieni z wlasciwa "etykieta sieciowa" ('netiquette') i nadsylaja zadania SUBSCRIBE lub UNSUBSCRIBE bezposrednio do samej listy. Badz tolerancyjny w takich przypadkach, udziel lepiej pozytecznych wskazowek zamiast krytykowac. - Inni ludzie na liscie nie sa zainteresowani Twoimi zadaniami zapisania czy wypisania z listy. Wszelkie zadania administracyjne tego typu winny byc nadsylane pod odpowiedni adres, nie zas do samej listy. Odpowiednie do tego celu sa adresy: dla LISTSERV GROUPS - listserv@host dla MAILING LISTS - listname-REQUEST@host lub listname-OWNER@host Zarowno w przypadku Mailing lists jak i LISTSERV groups w celu zapisania/wypisania na/z listy, w tresci przesylki umiesc: SUBSCRIBE nazwa_listy imie nazwisko (aby zapisac sie na liste) lub UNSUBSCRIBE nazwa_listy (aby sie z niej wypisac) *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* DZIESIEC PRZYKAZAN ETYKI KOMPUTEROWEJ *-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-* 1. Nie bedziesz uzywal komputera aby szkodzic innym. 2. Nie zaklocaj pracy na komputerach innym. 3. Nie zagladaj bez pozwolenia do cudzych plikow. 4. Nie bedziesz uzywal komputera aby krasc. 5. Nie bedziesz uzywal komputera do dawania falszywego swiadectwa. 6. Nie bedziesz uzywal ani kopiowal programow, za ktore nie zaplaciles. 7. Nie bedziesz uzywal zasobow cudzych komputerow bez zezwolenia (autoryzacji). 8. Nie bedziesz przywlaszczal sobie wysilku intelektualnego innych. 9. Bedziesz myslal o spolecznych konsekwencjach programu, ktory piszesz. 10. Bedziesz uzywal komputera z rozwaga i ostroznoscia.